Χθες, 8 Μαΐου 2019 στην εφημερίδα Novaya Gazeta δημοσιεύτηκε το άρθρο του Ανατόλι Γιάμπλοκοφ,ο οποίος εργάστηκε στη Γενική Στρατιωτική Εισαγγελία της Ρωσίας και ασχολήθηκε με την «Υπόθεση Κατίν».
* * *
Εργάστηκα στη Γενική Στρατιωτική Εισαγγελία (Γ.Σ.Ε.) στο τμήμα αποκατάστασης. Τον Σεπτέμβριο του 1990 με εντολή της Γ.Σ.Ε. συστήθηκε ανακρική ομάδα για την ποινική υπόθεση Νο 159, της επονομαζόμενης «Υπόθεσης του Κατίν». Συγχωνεύτηκαν δύο υποθέσεις, για τις οποίες είχαν ασκηθεί ποινικές διώξεις στις περιφέρειες της Τβερ και του Χάρκοβ. Με διόρισαν αναπληρωτή προϊστάμενο αυτής της ομάδας. Από το 1992 μέχρι το 1994 ήμουν προϊστάμενός της. Η ομάδα μας έκανε όχι μόνο ιατροδικαστικές πραγματογνωμοσύνης, αλλά και ιστορικές, αρχειακές και σύνθετες. Ελέγξαμε, συγκεκριμένα, τις αναφορές της ειδικής επιτροπής του Ν. Ν. Μπουρντένκο του 1994.
Όλες οι πραγματογνωμοσύνης διεξήχθησαν από επιστήμονες διεθνούς κύρους, όπως το μέλος της Ακαδημίας, δόκτωρ Νομικών Επιστημών Μπ. Ν. Τοπόρνιν, ο δόκτωρ Νομικών Επιστημών Α. Μ. Γιάκοβλεφ, ο δόκτωρ Ιστορίας Β.Σ. Παρσαντάνοφ. Συντονιστής ήταν ο εμπειρογνώμων της Γ.Σ.Ε. δόκτωρ Ιστορίας Ι. Σ. Γιαζμπορόφσκαγια. Οι έγκριτοι αυτοί συνεργάτες ανέλυσαν όλα όσα είχαν γίνει μέχρι την έναρξη της έρευνάς μας: όχι μόνο την επιτροπή του Ν. Ν. Μπουρτένκο, αλλά και από τους Γερμανούς, τον πολωνικό Ερυθρό Σταυρό, την επιτροπή του Κογκρέσου των Η.Π.Α. Καταλήξαμε στο συμπέρασμα πως οι αναφορές της επιτροπής Μπουρντένκο δεν ήταν τεκμηριωμένες επιστημονικά, πράγμα που ισχύει και για τις γερμανικές αναφορές σχετικά με την χρονολόγηση της ταφής.
Πριν από την επιτροπή Μπουρντένκο στο Κατίν από τον Οκτώβριο του 1943 μέχρι τον Ιανουάριο του 1944 εργάστηκε η επιχειρησιακή ανακριτική ομάδα της N.K.V.D υπό την ηγεσία του στρατηγού Ράιχμαν – οι τάφοι ανασκάφτηκαν, τα πτώματα ανασύρθηκαν, μάρτυρες ανακρίθηκαν. Το αποτέλεσμα των εργασιών αυτής της ομάδας ήταν το υλικό της προκαταρκτικής ανάκρισης συγκεντρωμένο σε δύο τόμους και ο κατάλογος των άκρων απορρήτων εγγράφων, στα οποία κατηγορηματικά αναφέρονταν οι ημερομηνίες των εκτελέσεων. Τα έγγραφα αυτά δεν υπήρχαν στην αναφορά της επιτροπής Μπουρντένκο.
Η ομάδα μας δεν κατέληξε σε συμπέρασμα σχετικά με τις ημερομηνίες των εκτελέσεων στη βάση της ιατροδικαστικής πραγματογνωμοσύνης. Το θέμα είναι ότι στην περίπτωση της μαζικής ταφής δεν υπάρχουν αξιόπιστες επιστημονικές μέθοδοι καθορισμού της ακριβούς ημερομηνίας. Πολλά εξαρτώνται από το έδαφος. Για παράδειγμα, έξω από το Χάρκοβ τα εδάφη είναι αμμώδη, ξερά, εκεί διατηρήθηκαν μόνο τα κόκκαλα των εκτελεσθέντων Πολωνών, ενώ στο Μέντογιε που είναι αργιλώδη, είχαμε αδιπόκερο, τα λείψανα μοιάζουν σαν να είχαν μόλις θαφτεί. Ως εκ τούτου καταλήξαμε σε συμπεράσματα για τις ημερομηνίες των εκτελέσεων με βάση τα ευρήματα στα πτώματα (έγγραφα, διαταγές κ.λπ) και τις ανακρίσεις πολλών εκατοντάδων μαρτύρων.
Όσον αφορά στα φυσίγγια των γερμανικών βολίδων της εταιρείας «Γκέκο», τα οποία βρέθηκαν στους τόπους των εκτελέσεων, τότε, πρώτον, πολλές τρύπες στα κρανία των εκτελεσθέντων αντιστοιχούν στα διαμετρήματα σοβιετικών βολίδων, και, δεύτερον, είναι γνωστό ότι τα στελέχη της N.K.V.D. όπως για παράδειγμα ο διευθυντής της περιφερειακής διεύθυνση της N.K.V.D. στην περιοχή Καλίνιν Ντ. Σ. Τόκαρεφ, ο διευθυντής της Γενικής Διεύθυνσης της N.K.V.D. Ε.Σ.Σ.Δ. για ζητήματα των αιχμαλώτων πολέμου και των φυλακισμένων ταγματάρχης Π. Κ. Σοπρούνενκο, του διοικητή του φρουραρχείο της O.G.P.U- N.K.V.D. – M.G.B Β. Μ. Μπλοχίν, έφεραν γερμανικά όπλα. Ο Τόκαρεφ, ο οποίος κλήθηκε από εμάς ως μάρτυρας (και όχι μόνο αυτός) μας είπε ότι ο Μπλοχίν χορηγούσε στους άντρες της υπηρεσίας του, πιστόλια “Βάλτερ” για τις εκτελέσεις και μετά τα έπαιρνε πίσω.
Στις 13 Ιουλίου 1994 μετά τις έγγραφες εντολές αρχειοθέτησης της ποινικής υπόθεσης Νο 159, σταμάτησα τη διερεύνησή της. Αυτό όμως έγινε όχι με βάση το άρθρο 110 του Ποινικού Κώδικα της Ρ.Σ.Ο.Σ.Δ., όπως έπρεπε. Ήθελα να ομολογήσουν την ενοχή τους όλοι όσοι είχαν ανάμειξη στις εκτελέσεις του Κατίν, αρχίζοντας από τους Στάλιν, Μόλοτοφ, Βοροσίλοφ, Μικογιάν, οι οποίοι αποφάσισαν τις εκτελέσεις και τελειώνοντας με εκείνους που συνήργησαν και για πολλά χρόνια απέκρυπταν αυτά τα εγκλήματα. Από τη στιγμή που στον Ποινικό Κώδικα δεν υπήρχε σχετικό άρθρο που να αφορά την έκταση αυτού του εγκλήματος, πρότεινα να στοιχειοθετήσουμε την εγκληματική πράξη με βάση το άρθρο 6 του Κανονισμού του Διεθνούς Στρατοδικείου της Νυρεμβέργης (“έγκλημα πολέμου, έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και γενοκτονία”). Πολλώ δε μάλλον που οι εκτελέσεις στο Κατίν είχαν την δική τους αξιολόγηση: ο Γενικός Εισαγγελέας της Ε.Σ.Σ.Δ. Ρουντένκο στη Νυρεμβέργη είχε προτείνει την αξιολόγηση του εγκλήματος στο Κατίν με βάση το άρθρο 6 του Κανονισμού του Διεθνούς Στρατοδικείου. Μόνο που ως ενόχους, με βάση την δράση της επιτροπής Μπουρντένκο, η σοβιετική πλευρά θεωρούσε τους Γερμανούς.
Όταν απολύθηκα, η Γ.Σ.Ε. δεν τόλμησε να κλείσει την υπόθεση και ακολούθησε την επίσημη διαδικασία της ακύρωσης της απόφασης. Άσκησα έφεση σε αυτή την απόφαση στον Γενικό Εισαγγελέα της Ρωσικής Ομοσπονδίας και θέλησα να έχω συνάντηση μαζί του. Δεν μου επέτρεψαν να δω τον ίδιο και μου πρότειναν να συναντηθώ με ένα βοηθό του. Απέρριψαν την πρότασή μου, ακύρωσαν την απόφασή μου, αλλά δεν τόλμησαν να εκδώσουν άλλη με βάση το άρθρο 110.
Η ανάκριση συνεχίστηκε για άλλα δέκα χρόνια, αλλά πως… Το 2004 η υπόθεση Νο 159 τέθηκε στο αρχείο με βάση το άρθρο που προβλέπει την ποινική ευθύνη για κατάχρηση εξουσίας των στρατιωτικών του Κόκκινου στρατού. Κατ’ αυτόν τον τρόπο όμως, ένοχοι για τις εκτελέσεις θεωρήθηκαν μόνο ορισμένοι από το στελεχειακό δυναμικό του Κόκκινου στρατού. Ταυτόχρονα, απαγόρευσαν την πρόσβαση των θυμάτων στους 116 τόμους από τους 183 και χαρακτήρισαν ως απόρρητη την απόφαση για την αρχειοθέτηση της υπόθεσης.
Πρόκειται για πολιτική στρουθοκάμηλου. Ναι, όλα τα δικαστήρια απέρριψαν τις προσφυγές των συγγενών των εκτελεσθέντων Πολωνών, ήταν όμως τα δικά μας δικαστήρια. Τώρα όμως η υπόθεση θα πάει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Θα ήταν πολύ σωστό να μην περιμένουμε την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, αλλά να το λύσουμε εμείς, στο εσωτερικό της χώρας. Θα είναι λιγότερο ντροπιαστικό.
Μετάφραση από τα Ρωσικά Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης©
