Φιλοσοφία πρέπει να μελετάς, στην καλύτερη περίπτωση,
μετά τα πενήντα. Για να φτιάξεις ένα μοντέλο του κόσμου, πολύ αργότερα.
Στην αρχή πρέπει να μάθεις να φτιάχνεις σούπα,
να ψήνεις – έστω χωρίς να έχεις ψαρέψει – ψάρι,
να φτιάχνεις καλό καφέ.
Σε αντίθετη περίπτωση, οι ηθικοί νόμοι
θα μυρίζουν το πατρικό ζωνάρι ή μετάφραση από τα Γερμανικά.
Στην αρχή θα πρέπει να μάθεις να χάνεις, παρά να αποκτάς,
να μισείς τον εαυτό σου πιο πολύ από τον τύραννο,
για χρόνια πολλά να πληρώνεις ως ενοίκιο για το δωμάτιο σου
τον μισό του μίζερου μισθού σου,
πριν αρχίσεις να στοχάζεσαι για τον θρίαμβο της δικαιοσύνης.
Ο οποίος θα έρθει με καθυστέρηση ενός τετάρτου του αιώνα.
Το έργο του φιλοσόφου πρέπει να το μελετάς μέσα από το πρίσμα
της εμπειρίας είτε φορώντας γυαλιά (πράγμα που περίπου
είναι το ίδιο),
όταν τα γράμματα χάνονται και όταν μία γυμνή γυναίκα ξαπλωμένη
σε τσαλακωμένα σεντόνια είναι για εσάς μία φωτογραφία
ή αντίγραφο
του πίνακα ενός ζωγράφου. Η αληθινή αγάπη για τη σοφία
δεν ζητάει επίμονα την αμοιβαιότητα
και δεν καταλήγει σε γάμο
με την μορφή ενός βιβλίου – τούβλου που εκδόθηκε στο Γκέτινγκεν,
αλλά με την αδιαφορία απέναντι στον εαυτό σου,
με το χρώμα της ντροπής και μερικές φορές με ελεγεία.
[Κάπου ακούγεται το τραμ, τα μάτια τυφλώνονται,
οι στρατιώτες επιστρέφουν τραγουδώντας από το μπουρδέλο,
ηβροχή είναι το μόνο που θυμίζει τον Χέγγελ]
Η αλήθεια έγκειται στο γεγονός
ότι δεν υπάρχει αλήθεια. Αυτό δεν απαλλάσσει
από την ευθύνη, μα απεναντίας, το αντίθετο:
ηηθική είναι ένα κενό που πληρώνεται με την ανθρώπινη
συμπεριφορά, ουσιαστικά διαρκώς•
το ίδιο συμβαίνει, αν θέλετε, με το σύμπαν.
Και οι θεοί αγαπούν το καλό όχι για τα μάτια του,
αλλά γιατί αν δεν υπήρχε το καλό, δεν θα υπήρχαν κι αυτοί.
Κι αυτοί, με την σειρά τους, πληρώνουν το κενό.
Ίσως, πολύ πιο συστηματικά
από εμάς: γιατί δεν μπορούν να υπολογίζουν
σ’ εμάς. Παρόλο που είμαστε πολλοί περισσότεροι,
από οποιαδήποτε εποχή, δεν είμαστε στην Ελλάδα:
μας σκοτώνει η χαμηλή νέφωση και, όπως ειπώθηκε παραπάνω,
η βροχή.
Φιλοσοφία πρέπει να μελετάτε, όταν δεν σας χρειάζεται.
Όταν αντιλαμβάνεστε πως οι καρέκλες στο σαλόνι σας
και ο Γαλαξίας
συνδέονται μεταξύ τους με πολύ πιο στενό τρόπο,
απ΄ ότι οι αιτίες και τα αιτιατά, απ’ ότι εσείς
με τους συγγενείς σας. Και ότι το κοινό στοιχείο
που έχουν οι καρέκλες και ο γαλαξίας είναι η αναισθησία,
η απανθρωπιά.
Αυτό συνδέει πιο δυνατά, απ’ ότι η συνουσία
ήτο αίμα! Φυσικά, δεν πρέπει να επιδιώκετε
να μοιάσετε με τα πράγματα. Από την μία πλευρά,
όταν είστε άρρωστοι, δεν είναι υποχρεωτικό να γίνετε καλά
και να στεναχωριέστε για το πως δείχνετε. Να τι γνωρίζουν
οι άνθρωποι που πέρασαν τα πενήντα. Να, γιατί μερικές φορές
όταν κοιτάζουν στον καθρέφτη, μπερδεύουν την αισθητική
με την μεταφυσική.
Μετάφραση από τα Ρωσικά Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης ©
Изучать философию следует, в лучшем случае, после пятидесяти.
Выстраивать модель общества – и подавно.
Сначала следует научиться готовить суп,
жарить – пусть не ловить – рыбу, делать приличный кофе.
В противном случае, нравственные законы
пахнут отцовским ремнём или же переводом с немецкого.
Сначала нужно научиться терять, нежели приобретать,
ненавидеть себя более, чем тирана,
годами выкладывать за комнату половину ничтожного жалованья –
прежде, чем рассуждать о торжестве справедливости.
Которое наступает всегда с опозданием минимум в четверть века.
Изучать труд философа следует через призму
опыта либо – в очках (что примерно одно и то же),
когда буквы сливаются и когда голая баба на смятой подстилке снова
для вас фотография или же репродукция
с картины художника. Истинная любовь к мудрости
не настаивает на взаимности
и оборачивается не браком
в виде изданного в Гёттингене кирпича,
но безразличием к самому себе,
краской стыда, иногда – элегией.
(Где-то звенит трамвай, глаза слипаются,
солдаты возвращаются с песнями из борделя,
дождь – единственное, что напоминает Гегеля.)
Истина заключается в том, что
истины не существует. Это не освобождает
от ответственности, но ровно наоборот:
этика — тот же вакуум, заполняемый человеческим
поведением, практически постоянно;
тот же, если угодно, космос.
И боги любят добро не за его глаза,
но потому что, не будь добра, они бы не существовали.
И они, в свою очередь, заполняют вакуум.
И может быть, даже более систематически,
нежели мы: ибо на нас нельзя
рассчитывать. Хотя нас гораздо больше,
чем когда бы то ни было, мы — не в Греции:
нас губит низкая облачность и, как сказано выше, дождь.
Изучать философию нужно, когда философия
вам не нужна. Когда вы догадываетесь,
что стулья в вашей гостиной и Млечный Путь
связаны между собою, и более тесным образом,
чем причины и следствия, чем вы сами
с вашими родственниками. И что общее
у созвездий со стульями — бесчувственность, бесчеловечность.
Это роднит сильней, нежели совокупление
или же кровь! Естественно, что стремиться
к сходству с вещами не следует. С другой стороны, когда
вы больны, необязательно выздоравливать
и нервничать, как вы выглядите. Вот что знают
люди после пятидесяти. Вот почему они
порой, глядя в зеркало, смешивают эстетику с метафизикой.
