Στις 29 Σεπτεμβρίου με το παλιό ημερολόγιο ή στις 8 Οκτωβρίου 1892 στην οικογένεια του καθηγητή και ιδρυτή του Μουσείο «Πούσκιν» γεννήθηκε Ιβάν Βλαντίμιροβιτς Τσβετάγιεφ, γεννήθηκε η κόρη του Μαρίνα, η οποία έμεινε στην ιστορία των ρωσικών γραμμάτων του 20ού αιώνα ως μία μοναχική και μοναξιασμένη μορφή.
Ο Ιωσήφ Μπρόντσκι (1940 – 1996), Ρώσος ποιητής και νομπελίστας, μετά από χρόνια, έσκυψε ευλαβικά το γόνι μπροστά στο «θηλυκό Ιώβ», τον γέροντα της Παλαιάς Διαθήκης, ο οποίος υπέστη όλα τα δεινά κατά τη διάρκεια της θνητής του ζωής.
Απόσπασμα από τη συνέντευξη του Ιωσήφ Μπρόντσκι στον Σβεν Μπουρκέρστ το 1979.
Ιωσήφ Μπρόντσκι
[…]
Κι ένα ακόμη όνομα – Τσβετάγιεβα. Χάρη στην Τσβετάγιεβα άλλα όχι μόνο η δική μου άποψη για την ποίηση – άλλαξε ο τρόπος με τον οποίο έβλεπα τη ζωή και αυτό είναι το σημαντικότερο, έτσι δεν είναι; Νιώθω μία ιδιαίτερη σχέση και συγγένεια με την Τσβετάγιεβα: μου είναι πολλή οικεία η ποιητική της, η τέχνη του στίχου της. Φυσικά, δεν θα μπορούσα ποτέ να γίνω τόσο βιρτουόζος όπως αυτή. Ζητώ συγγνώμη για το ότι δεν είμαι τόσο σεμνός, μα μερικές φορές θέλησα να γράψω «μιμούμενος τον Μαντελστάμ» και κάθε φορά το αποτέλεσμα έμοιαζε κάπως. Η Τσβετάγιεβα όμως είναι εντελώς διαφορετική υπόθεση. Είναι αδύνατο να μιμηθείς τη φωνή της. Ο επαγγελματίας λογοτέχνης διαρκώς άθελά του συγκρίνεται με κάποιον. Λοιπόν, η Τσβετάγιεβα είναι ο μοναδικός ποιητής με τον οποίο εκ των προτέρων αρνήθηκα να συγκριθώ ποτέ.
Τι είναι αυτό στο έργο της Τσβετάγιεβα το οποίο σας γοητεύει και τις σας υποχρεώνει να νιώθετε τόσο αβοήθητος;
Έχω την αίσθηση ότι δεν μπορεί να ζήσει μέσα μου. Πριν απ’ όλα είναι γυναίκα. Η φωνή της είναι ό,τι πιο τραγικό υπάρχει στη ρωσική ποίηση. Δεν μπορώ να την αποκαλέσω ως την μεγαλύτερη των σύγχρονων ποιητών, να την συγκρίνω αστόχαστα, όταν υπάρχει ο Καβάφης, ο Όντεν, μα για μένα τα ποιήματά της διαθέτουν μία απίστευτα ελκυστική δύναμη. Η αιτία νομίζω πως είναι η εξής. Η ποίηση της Τσβετάγιεβα είναι τραγική, όχι τόσο ως προς το περιεχόμενο – για τη ρωσική ποίηση αυτό δεν είναι ασυνήθιστο, – είναι τραγική στο επίπεδο της γλώσσας, της προσωδίας. Η φωνή που ακούγεται στα ποιήματα της Τσβετάγιεβα, μας πείθει ότι η τραγωδία εκτυλίσσεται στην ίδια τη γλώσσα. Την ακούτε. Η απόφασή μου να μην ανταγωνιστώ ποτέ την Τσβετάγιεβα ήταν απολύτως συνειδητή. Αντιλαμβανόμουν ότι δεν πρόκειται να βγει κάτι αξιόλογο. Είμαι τελείως διαφορετικός άνθρωπος κι επιπλέον άνδρας. Σε άνδρα βλέπετε, δεν ταιριάζει να μιλάει σε τόσο ψηλές νότες, να φτάνει στο λυγμό στο ποίημα, στην κραυγή. Δεν θέλω να της αποδώσω ροπή προς μία ρομαντική κλιμάκωση, η ίδια αντιμετώπιζε ποτέ μελαγχολικά τον κόσμο.
Ήταν ικανή να αντέξει την υπερένταση;
Ναι. Η Αχμάτοβα έλεγε: «Η Μαρίνα συχνά αρχίσει ένα ποίημα από το «ντο». Αν αρχίσεις από την υψηλότερη νότα της οκτάβας, είναι απίστευτα δύσκολο να αντέξει όλο το ποίημα στα όρια του υψηλού πεντάγραμμου. Η Τσβετάγιεβα όμως μπορούσε. Γενικά, ο άνθρωπος είναι ικανός να αντέχει μέσα του την τραγωδία και τη δυστυχία, μέχρι ενός ορίου. Όπως η αγελάδα: αν κάθε μέρα δίνει δέκα λίτρα γάλα, δεν υπάρχει περίπτωση να την υποχρεώσεις να δώσει παραπάνω. Η ανθρώπινη χωρητικότητα, επίσης, δεν είναι απεριόριστη. Υπ’ αυτή την έννοια η Τσβετάγιεβα είναι ένα φαινόμενο απολύτως μοναδικό. Το γεγονός ότι σε όλη της τη ζωή βίωνε και μετέδιδε, τη τραγικότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, η απαρηγόρητη φωνή της, η ποιητική της τεχνική, όλα αυτά απλά είναι συγκλονιστικά. Κατά τη γνώμη μου, κανείς δεν έγραψε καλύτερα από αυτή, στα ρωσικά εν πάσι περιπτώσει. Για πρώτη φορά στη ρωσική ποίηση ήχησε τέτοιο τραγικό βιμπράτο, τέτοιο παθιασμένο τρέμολο.
Ανακαλύψατε την Τσβετάγιεβα σταδιακά ή σας γοήτευσε αμέσως;
Αμέσως, ξαφνικά. Κάποιος μου έδωσε να διαβάσω ποιήματά της κι αυτό ήταν αρκετό.
[…]
Μετάφραση από τα Ρωσικά Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης©
