στη μνήμη του καθηγητή Κωνσταντίνου Παπουλίδη
συνεργάτη της “Στέπας” και δασκάλου εν ζωή
<…>Από την άλλη πλευρά, όμως, στην προσωπικότητα του Καρλ Μαρξ υπήρχε πολύ μεγάλη σύνδεση με την αρχή του Κακού, πολύ μεγαλύτερη αγάπη για τον ειδωλολατρικό και θεομάχο κόσμο, απ’ ότι στην προσωπικότητα του Μπάιρον, του Νίτσε, του Ιβάν Καραμάζοφ και άλλων θεομάχων. Ο Μαρξ πίστευε μόνο στη δημιουργική δύναμη του Κακού, το Καλό γι’ αυτόν είχε γεννηθεί από το Κακό και μέσω του «κακού» δρόμου ήθελε να οργανώσει τη γήινη ανθρωπότητα, να την κάνει ευτυχισμένη, στερώντας της την ελευθερία της επιλογής, την θρησκευτική ελευθερία της συνείδησης. Τα ίδια ακριβώς ισχύουν για τον Πομπεντονότσεφ, ο οποίος πίστευε κι αυτός μόνο στον δρόμο του «Κακού», στο δρόμο της βίας και του μίσους και ήθελε να σώσει δια της βίας την ανθρωπότητα, να δημιουργήσει την υποχρεωτική ευτυχία, απορρίπτοντας τα ελεύθερα δώρα του Αγίου Πνεύματος. Η ουσία του πάθους του Μαρξ ήταν η επιθυμία του να υποχρεώσει την ανθρωπότητα δια της βίας να ευτυχίσει, να δημιουργήσει την αγαθή αρμονία με τη βοήθεια του κακού ανταγωνισμού, της εχθρότητας, του μίσους και του διαμελισμού της ανθρωπότητας σε κομμάτια, να προσφέρει στους ανθρώπους μόνο την αναγκαία ελευθερία. Τόσο στην προσωπικότητα όσο και στο πνεύμα των γραπτών του είναι εμφανώς ορατά τα χαρακτηριστικά του σκοτεινού δαιμονισμού, ο οποίος απορρέει από την μεταφυσική του βούληση, από το μίσος που τρέφει στην καρδιά του για το Θεό, από την σύνδεσή του με το εφήμερο και ανόητο Είναι και τη δίψα του να κάνει αυτό το Είναι ισχυρό, θεϊκά ισχυρό. Ο Μαρξ ήταν εχθρός της αιωνιότητας, δαιμονιστές όμως όπως ο Μπάιρον ή ο Νίτσε, νοσταλγούσαν την αιωνιότητα. Να γιατί στον Μάρξ και στον μαρξισμό βλέπω τα χαρακτηριστικά του Μεγάλου Ιεροεξεταστή, τα οποία δεν βλέπω στο Νίτσε, στον Μπάιρον αλλά και στον ίδιο τον Ιβάν Καραμάζοφ, ο οποίος είναι εκείνος που αφηγήθηκε το Θρύλο για τον Μεγάλο Ιεροεξεταστή, ως εγκώμιο του Χριστού. Ο αθεϊσμός ενέπνεε τον Μαρξ, ήταν η ψυχή του συστήματός του για την γήινη οργάνωση της ανθρωπότητας. Ο Μαρξ δανείστηκε τον αθεϊσμό αυτόν από τον Φόιερμπαχ, αλλά δεν έχει εκείνη την ιδιόμορφη θρησκευτικότητα του τελευταίου. Ο αθεϊσμός του Μαρξ δεν είναι βάσανο και νοσταλγία, αλλά η μοχθηρή χαρά που απορρέει από την παραδοχή ότι ο Θεός δεν υπάρχει, ότι, επιτέλους, έχουν χωριστεί από το Θεό και «έγινε δυνατό για πρώτη φορά να στοχαστούν για την ευτυχία των ανθρώπων». Η περιφρόνηση των ανθρώπων από τον Μαρξ, η περιφρόνηση του ανθρώπινου προσώπου δεν έχει όρια, γι’ αυτόν δεν υπάρχει ο άνθρωπος με τον εσωτερικό του κόσμου, δεν έχει καμιά αξία η προσωπικότητα, παρόλο που το καλό και η ευτυχία της ανθρωπότητας (του προλεταριάτου που έγινε ανθρωπότητα), η οργάνωσή του με βάση του νόμους της αναγκαιότητας, ήταν το όνειρό του. Επίσης, ο Μεγάλος Ιεροεξεταστής του Μαρξ περιφρονεί την προσωπικότητα, όπως και ο Μεγάλος Ιεροεξεταστής στον απόλυτο καισαρισμό, στην κρατική ή εκκλησιαστική δεσποτεία. Ω, φυσικά, ο Μαρξ πήρε το «ξίφος του Καίσαρα». Οι μαρξιστές πολύ συχνά είναι αθώα παιδιά, πολύ καλοπροαίρετοι, πριν γνωρίσουν το πνεύμα του δασκάλου τους. Ο δαιμονισμός εμφανίζεται με δύο, φαινομενικά αντιτιθέμενες, μορφές: στη μορφή της θεοποίησης του προσώπου, της απεριόριστης δικαίωσης του και στη μορφή της περιφρόνησης του προσώπου, της απεριόριστης άρνησής του. Και οι δύο αυτές μορφές δαιμονισμού μοιράζουν και σε τελική ανάλυση, εξίσου στηρίζονται στην παντελή απουσία ιδιοπροσωπείας, στην άρνηση της απόλυτης αξίας και αποστολής του προσώπου.<…>
Απόσπασμα από το βιβλίο του Νικολάου Μπερντιάγιεφ
“Για τον Ντοστογιέφσκι”
που θα κυκλοφορήσει σε λίγο από τις εκδόσεις s@mizdαt
