του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη
Μερικές εκατοντάδες λέξεις, λίγες δεκάδες σελίδες κι όμως ήταν αρκετές για τη γραφίδα του αυτόπτη μάρτυρα του ζόφου, Βαρλάμ Σαλάμοφ, ώστε να περιγράψει με ενάργεια και πάθος την αγάπη του για τα βιβλία, αλλά και το πώς αυτά τον έσωσαν από τη διανοητική απονέκρωση και το θάνατο.
Μικρό σε έκταση, αλλά συγκλονιστικό ως ανάγνωση, το έργο «Οι βιβλιοθήκες μου» του Βαρλάμ Σαλάμοφ, αποκαλύπτουν στον Έλληνα αναγνώστη μια πλευρά της ζωής στα σοβιετικά στρατόπεδα συγκέντρωσης που αγνοούσαμε μέχρι πρόσφατα.
Ο Βαρλάμ Σαλάμοφ έζησε έγκλειστος στα Γκουλάγκ περίπου τρεις δεκαετίες και βίωσε στο πετσί του όλες τις θηριωδίες του ολοκληρωτικού καθεστώτος. Φτάνοντας στο τελευταίο σκαλοπάτι της σταλινικής κόλασης, άντεξε και κατέφερε να επιβιώσει, αποκτώντας την ελευθερία του μετά το θάνατο του τύραννου.
«Οι βιβλιοθήκες μου» είναι μια περιήγηση στην αγωνιώδη προσπάθεια του κατάδικου να πιαστεί από κάπου για να αντέξει την παράνοια, τη βία και το θάνατο που τον περιβάλλουν. Για το λόγο αυτό συγκαταλέγεται σε εκείνο το corpus κειμένων, στα οποία, αυτόπτες μάρτυρες, περιγράφουν την ανθρωπιστική τραγωδία του 20ου αιώνα.
Συγκλονιστική είναι η στιγμή κατά την οποία ο συγγραφέας ομολογεί πως είχε ξεχάσει να διαβάζει και πως θα έπρεπε να μάθει από την αρχή. Η πρωτόγονη, αυθεντική χωρίς ψιμύθια βία των Γκουλάγκ, οδηγούσε στην πλήρη αποκτήνωση των καταδικασμένων, με αποτέλεσμα να χάνουν πολλά από τα βασικά ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Εν τέλει, η ανάγνωση για τον Βαρλάμ Σαλάμοφ ήταν τρόπος επιβίωσης.
Γραμμένο το 1959, το κείμενο αυτό δεν είναι τίποτα άλλο από μια προσωπική εξιστόρηση και ένα μικρό δοκίμιο για την ανάγνωση και το πώς διαβάζουμε ανάλογα με την ηλικία και τις συνθήκες της ζωής μας. Ταυτόχρονα είναι μια εξαιρετική περιγραφή της οργάνωσης των βιβλιοθηκών στην ΕΣΣΔ αλλά και των απειλών που δέχεται το βιβλίο στα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Πολύτιμες είναι, επίσης, οι πληροφορίες που μας παρέχει για τους επαγγελματίες των βιβλιοθηκών και τον ρόλο τους στη συγκρότηση μιας αξιοδιάβαστης συλλογής, για τη διακίνηση των βιβλίων και την αξιοπιστία των στατιστικών στοιχείων των βιβλιοθηκών.
Βαρλάμ Σαλάμοφ
Οι βιβλιοθήκες μου
Μετάφραση από τα ρωσικά Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ
Εκδόσεις Άγρα
Αθήνα 2014
Σελ: 55
ISBN: 978-960-505-034-4
