Η διοίκηση του στρατοπέδου στα νησιά Σολοφκί θέλησε να προσδώσει για το θεαθείναι την εικόνα του σωφρονιστικού καταστήματος, ιδιαίτερα εν όψει της άφιξης του Γκόρκι.
Έτσι, άρχισε να εκδίδει το περιοδικό «Νησιά Σολοφκί», έφτιαξαν θέατρο, μουσείο και άλλους θεσμούς πολιτισμούς. Και όλα αυτά, προκειμένου να πεισθεί ο Γκόρκι ότι δεν διαπράττονται θηριωδίες στα Σολοφκί.
Είδα τον Γκόρκι στο στρατόπεδο των Σολοφσκί και γνωρίζω πολύ καλά ότι είδε τα πάντα και έμαθε για όλα όσα γίνονταν εκεί. Ένας πιτσιρικάς του είπε για τα βασανιστήρια, για τις φρικτές συνθήκες στο δάσος.
Φρόντισα να με στείλουν στο δάσος, με το πρόσχημα της επιλογής των ανήλικων εγκληματιών για το αναμορφωτήριο, στην πραγματικότητα όμως για να τους σώσω. Λυπόμουν αφάνταστα αυτά τα παιδιά. Εκεί αρρώστησα, έπαθα μία τρομακτική γαστρορραγία.
Αυτά που είδα εκεί, είναι απερίγραπτα. Τους κατάδικους, ιδιαίτερα τους ιθαγενείς από την Κεντρική Ασία που δεν ήξεραν ούτε μία λέξη στα Ρωσικά, που δεν ήξεραν να δουλεύουν (στην πατρίδα τους δούλευαν αντί γι’ αυτούς οι γυναίκες), με τα μεταξωτά καφτάνια και τις ψηλές μπότες που φορούσαν όταν τους συνέλαβαν, τους έστελναν στο δάσος, έδιναν ανά εκατό άτομο δυο τρία φτυάρια και τους υποχρέωναν να σκάψουν χαντάκια σε πετρώδες έδαφος. Στα χαντάκια αυτά, κατά μήκος των δύο πλευρών, έφτιαχναν κάτι που έμοιαζε με κρεβάτια και από πάνω τα σκέπαζαν με κορμούς κλαδιά και ελάτια. Στο δάσος βρέθηκα την άνοιξη. Το χαντάκι στο οποίο ζούσαν οι κρατούμενοι ήταν γεμάτο νερό μέχρι τη μέση, από το «ταβάνι» έσταζε, γιατί ήταν η περίοδος των βροχών, ενώ παράλληλα έλιωναν τα χιόνια. Ένα παρόμοιο επεισόδιο υπάρχει στο μυθιστόρημα του Μπορίς Παστερνάκ «Δόκτωρ Ζιβάγκο», αλλά δεν ήταν τόσο τρομακτικό σαν αυτό που είδα. Ο Γκόρκι φυσικά δεν το είδε αυτό, αλλά το γνώριζε από τις αφηγήσεις των κρατουμένων. Ωστόσο, επιστρέφοντας στην Μόσχα το 1930, στο περιοδικό «Τα επιτεύγματά μας» (!) δημοσίευσε ένα ενθουσιώδες δοκίμιο για τους άντρες της ΤΣΕ.ΚΑ στα νησιά Σολοφκί, αναφέροντας την θερμή υποδοχή που έτυχε από αυτούς και φυσικά πίστεψε τις υποσχέσεις τους ότι θα αλλάξει η κατάσταση στο στρατόπεδο.
Ντμίτρι Σεργκέγιεβιτς Λιχατσόφ «Απομνημονεύματα»
Μετάφραση από τα Ρωσικά Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης©
