του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη
Ναι, σαν τον Τίτο Λίβιο, καθόταν
στη σκηνή του, αλλά ήταν περιτριγυρισμένος
από τεράστιες εκτάσεις άμμου αόρατες
και στα χέρια του έσφιγγε μια επιστολή από τη Ρώμη.
Ο ήλιος έκαιγε. Μέρες πολλές τη μία μετά την άλλη
περιπλανιόταν μόνος του σε ερημικά μέρη,
πράγμα που πρόδιδε το σκυθρωπό του βλέμμα
και το γεγονός που δεν είχε άλλο σάλιο στο λαρύγγι του.
Ο ήλιος έκαιγε. Ο υδράργυρος ανέβαινε.
Και στην είσοδο της σκηνής του άμμος απειλητική
μαζευόταν, μαζευόταν, όσο αυτός σκεφτόταν,
πόσο πολλή υγρασία έχουν τα δάκρυα του.
Ιωσήφ Μπρόντσκι «Ex oriente» 1963
Ήταν Νοέμβριος του 1918, όταν ιδρύθηκε το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδας (Σ.Ε.Κ.Ε.), αποτέλεσμα τόσο της δράσης των πρόδρομων σοσιαλιστικών κινήσεων, όσο και των γεγονότων του Οκτωβρίου του 1917 στην Ρωσία. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1924, στο 3ο έκτακτο συνέδριο του, το κόμμα αυτό μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό και μέσα από πολλές περιπέτειες – ιδεολογικές και πολιτικές – τελικά εντάχθηκε στην 3η Κομμουνιστική Διεθνή και συμπορεύτηκε με όλα τα «αδελφά», όπως τα αποκαλούσαν κόμματα αυτού του υπερεθνικού οργανισμού, υπό το άγρυπνο βλέμμα και καθοδήγηση του Πανενωσιακού Κομμουνιστικού Κόμματος (Μπολσεβίκοι) της Σοβιετικής Ένωσης.
Από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του, τα μέλη του κόμματος αυτού ένιωθαν μία ακαταμάχητη γοητεία για τους Ρώσους συντρόφους τους και τα επιτεύγματα της δικής τους πολιτικής δράσης. Έτσι, με την μετονομασία του σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας και παρά τις διαφορετικές προσεγγίσεις που είχαν για ένα διάστημα, ήρθαν σε επαφή με τον παράνομο μηχανισμό που είχαν στήσει οι σοβιετικοί στη δυτική Ευρώπη, με σκοπό τον συντονισμό της δράσης τους σε πολιτικό, αλλά και στρατιωτικό επίπεδο.
Στο μεταξύ, τον Σεπτέμβριο του 1919 ο Λένιν αποφάσισε να ιδρύσει στο Βερολίνο μόνιμο «σταθμό» της Διεθνούς, ο οποίος μετά από λίγο μετονομάστηκε σε Δυτικοευρωπαϊκή Γραμματεία της Εκτελεστικής Επιτροπής της Διεθνούς με επικεφαλής τον Γ. Σ. Ρέιχ. Ένα μήνα αργότερα, ιδρύθηκε το Δυτικό Γραφείο της Εκτελεστικής Επιτροπής της Διεθνούς στο Άμστερνταμ. Τον Νοέμβριο του 1919 έγινε η διάσκεψη της Δυτικοευρωπαϊκής Γραμματείας. Οι «ταχυδρόμοι» της Κομιντέρν με διπλωματικά διαβατήρια της ΕΣΣΔ, μετέφεραν χρήματα, όπλα και πλαστά διαβατήρια στα κατά τόπους Κ.Κ. Αξίζει, μάλιστα, να σημειωθεί πως επειδή τα όργανα καταστολής στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, παρακολουθούσαν προσεκτικά τις κινήσεις αντρών, η Κομιντέρν χρησιμοποιούσε ευρέως γυναίκες ως «ταχυδρόμους».
Το πρόπλασμα του κομματικού «σχολείου» εμφανίστηκε το καλοκαίρι του 1920 με την ίδρυση του Μικρού Γραφείου, το οποίο ανέλαβε τη σύνδεση της Κομιντέρν με τα παράνομα Κ.Κ. Τα μαθήματα ξεκίνησαν την 1η Νοεμβρίου με συμμετοχή γερμανόφωνων κομμουνιστών από την Γερμανία, την Αυστρία, την Ουγγαρία και την Τσεχοσλοβακία. Στο πρώτο τμήμα συμμετείχαν 24 στελέχη από αυτές τις χώρες και στο δεύτερο από 60 έως 100.
Τον Ιανουάριο του 1921, ιδρύθηκε το «Τμήματος Διεθνών Σχέσεων» με αποστολή την κατασκευή πλαστών διαβατηρίων και άλλων εγγράφων, ενώ στο δεύτερο δεκαπενθήμερο του ίδιου μήνα, αποφοίτησαν και οι πρώτοι σπουδαστές από την Γερμανία και την Αυστρία.
Στις 8 Αυγούστου 1921 εκδόθηκε ειδική εγκύκλιος του Γενικού Επιτελείου του Εργατοαγροτικού Κόκκινου Στρατού για την «αλληλεπίδραση» της στρατιωτικής κατασκοπίας, με το Υπουργείο Εξωτερικών και την Κομιντέρν.
Ένα ενδιαφέρον επεισόδιο αυτής της περιόδου είναι η Διάσκεψη της Γένοβας για οικονομικά ζητήματα (10 Απριλίου – 19 Μαΐου 1922), όταν την ασφάλεια των μελών της σοβιετικής αντιπροσωπείας, είχαν αναλάβει εκπαιδευμένα και ένοπλα μέλη κομμουνιστικών κομμάτων της Δυτικής Ευρώπης, κυρίως Ιταλοί.
Το φθινόπωρο του 1922 ιδρύθηκε το πρώτο μυστικό τμήμα της Διεθνούς για την καθοδήγηση της παράνομης δουλειάς των κομμάτων – μελών και δημιουργήθηκε ο μηχανισμός για την υποστήριξή της. Στις 19 Δεκεμβρίου 1922 ιδρύθηκε επισήμως και η πρώτη διεύθυνση παράνομης δουλειάς της Εκτελεστικής Επιτροπής της Διεθνούς, η οποία λειτουργούσε ως σύνδεσμός ανάμεσα στην σοβιετική στρατιωτική κατασκοπία, το Υπουργείο Εξωτερικών και το Πανενωσιακό Κομμουνιστικό Κόμμα (Μπολσεβίκοι).
Το Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο των λαών της Ανατολής «Ι. Β. Στάλιν»
Στις 10 Φεβρουαρίου 1921 με απόφαση της Πανενωσιακής Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΣΣΔ, υπό το Λαϊκό Κομισαριάτο Υποθέσεων των εθνοτήτων, ιδρύθηκε το Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο των λαών της Ανατολής, με στόχο την εκπαίδευση σπουδαστών ασιατικής καταγωγής. Δύο χρόνια αργότερα, το πανεπιστήμιο αυτό ονομάστηκε «Ι. Β. Στάλιν».
Συνολικά στο κομματικό αυτό σχολείο φοίτησαν σπουδαστές 73 διαφορετικών εθνικοτήτων, οι οποίοι χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες: εκείνους που προέρχονταν από χώρες, οι οποίες είχαν ενταχθεί στην ΕΣΣΔ και εκπαιδεύονταν για να κάνουν καριέρα ως κομματικά και κρατικά στελέχη και τους ξένους φοιτητές, οι οποίοι εκπαιδεύονταν για κομματικά στελέχη με στόχο την δημιουργία των προϋποθέσεων για την κομμουνιστική επανάσταση, δηλαδή την προετοιμασία εξεγέρσεων και επαναστάσεων.
Η διάρκεια φοίτησης ήταν τριετής.
Το πρόγραμμα είχε χαρακτήρα γενικής εκπαίδευσης, ωστόσο, υπήρχαν μαθήματα πολιτικής αγωγής και κομματικής δουλειάς, η δράση των κομμουνιστών στα συνδικάτα, γνώσεις πολιτικής οικονομίας, μαρξισμού-λενινισμού, βασικές αρχές δικαίου.
Δεν μπορούσε, ωστόσο, να λείπει και η στρατιωτική εκπαίδευση, η οποία γινόταν σε ειδικά θερινά στρατόπεδα. Εκεί, οι σπουδαστές διδάσκονταν μαθήματα όπως η χρήση όπλων, εκρηκτικών, σαμποτάζ, διαβίωσης σε αντίξοες συνθήκες, γραφή με συμπαθητική μελάνη, κρυπτογραφία, σήμερα Μορς και χρήση ασυρμάτων κ.λπ.
Το 1937 το Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο των λαών της Ανατολής, χωρίστηκε σε δύο ανεξάρτητα και αυτοτελή τμήματα: στο ΚΟΥΤΒ όπου σπούδαζαν μόνο σοβιετικοί σπουδαστές και στο Επιστημονικό- Ερευνητικό Ινστιτούτο εθνικών και αποικιακών ζητημάτων, όπου σπούδαζαν οι ξένοι φοιτητές. Στα μέσα της δεκαετίας του 1930 οι μισοί σπουδαστές ήταν Κινέζοι. Την ίδια χρονιά, το ΚΟΥΤΒ πέρασε στην αρμοδιότητα της Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής του Ανωτάτου Σοβιέτ.
Ένα χρόνο αργότερα, στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης του σοβιετικού συστήματος κομματικής επιμόρφωσης το ΚΟΥΤΒ έκλεισε με απόφαση του Πανενωσιακού Κομμουνιστικού Κόμματος (Μπολσεβίκοι).
Αξίζει να σημειωθεί πως στα χρόνια της Μεγάλης Τρομοκρατίας, πολλοί καθηγητές, αλλά και σπουδαστές του ΚΟΥΤΒ συνελήφθησαν και κατηγορήθηκαν άλλος για κατασκοπίας, άλλος για σαμποτάζ, άλλος για εθνικιστικές τάσεις. Η πλειοψηφία τους εκτελέστηκε μετά από συνοπτικές διαδικασίες. Κάποιοι σάπισαν για χρόνια στα Γκουλάγκ, τα στρατόπεδα καταναγκαστικών έργων. Μετά το 1953 αποκαταστάθηκαν μετά θάνατον.
Οι Έλληνες σπουδαστές του ΚΟΥΤΒ
Το ΚΟΥΤΒ είναι στενά συνδεδεμένο με την ιστορία του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας. Από τον πρώτο καιρό της λειτουργίας, εκεί φοίτησαν πολλά επιφανή στελέχη του ΚΚΕ τόσο κατά τον μεσοπόλεμο, όσο και μετά.
Ανάμεσα σε αυτούς, οι πλέον γνωστοί είναι οι Νίκος Ζαχαριάδης, Ανδρόνικος Χαϊτάς, Κώστας Ευτυχιάδης, Πέτρος Ρούσος, Γιάννης Ιωαννίδης. Χρύσα Χατζηβασιλείου, Δημήτρης Σακαρέλος, Κώστας Θέος. Στέλιος Σκλάβαινας, Βασίλης Νεφελούδης, Δημήτρης Παρτσαλίδης, Γιώργος Κολοζώφ, Γιώργος Κωνσταντινίδης, Γιάννης Μιχαηλίδης, Απόστολος Κλειδωνάρης, Γιάννης Ζέβγος, Μιχάλης Τυρίμος. Μανώλης Μανωλέας, Ορφέας Οικονομίδης, Δημήτρης Παπαρήγας, Όλγα Μπακόλα, Μιχάλης Μπεζεντάκος, Περικλής Καρασκόγιας κ.ά.
Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των Ελλήνων κομμουνιστών κυμαίνονται από 150 έως 300, ωστόσο κανείς δεν έχει καταφέρει να αποδείξει τεκμηριωμένα τον ακριβή αριθμό.
Για την τύχη πολλών εξ αυτών, έχουν γραφτεί διάφορα. Πολλοί επέστρεψαν εγκαίρως, κάποιοι άλλοι έπεσαν θύματα των σταλινικών διώξεων και εξαφανίστηκαν κυριολεκτικά από προσώπου γης. Σαν να μην υπήρξαν ποτέ. Κυκλοφορούν φήμες, θρύλοι, μύθοι. Το πρόβλημα είναι πως ό,τι αρχεία έχουν διασωθεί από αυτή την περίοδο, παραμένουν επτασφράγιστο μυστικό, καθώς το ΚΚΕ αρνείται τη δημοσιοποίησή τους. Ευτυχώς, το αρχείο του ΚΟΥΤΒ έχει ψηφιοποιηθεί και σήμερα βρίσκεται στο Ρωσικό Κρατικό Αρχείο Νεότερης Πολιτικής Ιστορίας. Με λίγη καλή προσπάθεια, μπορεί κάποιος να αναζητήσει ατομικούς φακέλους σπουδαστών και να συμπληρώσει ορισμένες ψηφίδες στην ελάχιστα μελετημένη αυτή σελίδα της νεότερης ελληνικής ιστορίας.
Η ονομασία «κούτβης» απέκτησε μία αίγλη στους κύκλους του Κομμουνιστικού Κόμματος, σηματοδοτώντας τον ειδικό εκείνο τύπο κομματικού στελέχους που διακρινόταν για την πίστη του στις αρχές του μαρξισμού-λενινισμού-σταλινισμού και την αφοσίωσή του στους στόχους του κινήματος που δεν ήταν άλλος από την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου και την οικοδόμηση – στο απώτερο μέλλον – της κομμουνιστικής κοινωνίας.
Το μικρό προσφυγόπουλο στην αγκαλιά της Κομιντέρν
Το 1925 ο Νίκος Ζαχαριάδης, πραγματοποίησε μία συναρπαστική απόδραση από τις φυλακές του Γεντί Κουλέ (Επταπυργίου) στη Θεσσαλονίκη και επέστρεψε στην παράνομη κομματική δουλειά στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας, αρχικά και κατόπιν στον Βόλο και στον Πειραιά.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη φυλακή, γνώρισε ένα μικρό, ορφανό προσφυγόπουλο από την Μπάλια της Μικράς Ασίας, το οποίο είχε κατηγορηθεί για κλοπή του περιπτέρου στο οποίο δούλευε ως παραγιός. Αρκετούς μήνες αργότερα, ο χωροφυλακή συνέλαβε τον κλέφτη, ο οποίος ομολόγησε και το νεαρό προσφυγόπουλο απελευθερώθηκε.
Στο μεταξύ, κατά τη διάρκεια της κράτησής του, γνώρισε φυλακισμένα μέλη της Οργάνωσης Κομμουνιστικής Νεολαίας, μυήθηκε στη συναρπαστική επαναστατική ιδεολογία ενός καλύτερου και δικαιότερου κόσμου και έγινε σταυραδελφός με έναν από τους αποκαλούμενους «συμπαθούντες», τον Αλέκο Δερμετζή, ο οποίος εξέτιε ποινή για το φόνο ενός πληροφοριοδότη της ασφάλειας που εντοπίστηκε σε μία συγκέντρωση καπνεργατών στην Καβάλα.
Μετά την αποφυλάκισή του, ο Βασίλειος Τράντος – Τριανταφυλλίδης, εντάχθηκε στην οργάνωση της Ο.Κ.Ν.Ε. Θεσσαλονίκης και σε σύντομο χρονικό διάστημα εκδήλωσε τον τολμηρό χαρακτήρα και το ατσάλινο ήθος του νέου τύπου ανθρώπου, όπως τους άρεσαν να αποκαλούν τον εαυτό τους οι νεαροί κομμουνιστές της εποχής.
Αναλαμβάνοντας τη θέση του γραμματέας μίας οργάνωσης της ΟΚΝΕ, αναλάμβανε ταυτόχρονα, αποστολές οργανωτικού και πολιτικού χαρακτήρα στις περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας, κυρίως σε χωριά όπου υπήρχε προσφυγικός και ποντιακός πληθυσμός, από τον οποίο, άλλωστε, προερχόταν η πλειοψηφία των μελών του ΚΚΕ και της ΟΚΝΕ.
Σύμφωνα με τις αφηγήσεις του ίδιου, το καλοκαίρι του 1929, χωρίς να πει τίποτα στον νεαρό κομμουνιστή, το ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ, του πρότεινε να πάνε μία βαρκάδα στον Θερμαϊκό. Κατά τη διάρκεια αυτής της θαλάσσιας βόλτας, ο Ζαχαριάδης είπε στον βαρκάρη να πλησιάσει ένα σοβιετικό σιτεμπορικό πλοίο. Φτάνοντας κοντά στην κρεμαστή σκάλα, έβγαλε τη γραβάτα του και μαζί με μερικές χρυσές λίρες την έδωσε το βαρκάρη για να εξασφαλίσει τη σιωπή του. Οι δύο παράνομοι ανέβηκαν την σκάλα. Ξαναείδαν το φως του ήλιου στο λιμάνι της Οδησσού, όπου τους περίμεναν τα αρμόδια στελέχη της Κομιντέρν και σιδηροδρομικώς πήγαν στην Μόσχα.
Χάρη στον ατομικό φάκελο του Βασιλείου Τριανταφυλλίδη του Δημητρίου, τον οποίο απέκτησα πρόσφατα από το Κρατικό Ρωσικό Αρχείο Νεότερης Πολιτικής Ιστορίας, όπου φυλάσσεται ό,τι έχει απομείνει από το ΚΟΥΤΒ, μπορούσε σήμερα, να ανασυνθέσουμε τα δύο χρόνια παραμονής του στην ΕΣΣΔ, αλλά και να εξηγήσουμε την μετέπειτα πορεία του.
Θα πρέπει να σημειωθεί πως ο ατομικός φάκελος δεν ήταν στο πραγματικό του όνομα, μα στο όνομα Νικολάι Αλεξάντροφ και μόνο χάρη σε αυτή την πληροφορία κατέστη δυνατή η ανάκτηση του πολύτιμου αυτού ιστορικού υλικού.
Όπως προκύπτει από το πρώτο, ιδιόχειρο έγγραφο, με τίτλο «Αυτοβιογραφία», πρακτική συνηθισμένη τόσο στην Κομιντέρν, όσο και στα ΚΚ. Αναλαμβάνει ο ίδιος μέσα σε δύο σελίδες, να αφηγηθεί τη ζωή του, έτσι ώστε να φανεί αντάξιος για την τιμή του σπουδαστή, στο περίβλεπτο κομματικό εκπαιδευτικό ίδρυμα.
Έτσι, όμως, έμαθα και την πραγματική του ηλικία, αφού στο ιδιόχειρο αυτό σημείωμα δηλώνει έτος γεννήσεως το 1907, ενώ στο Δελτίο Αστυνομικής Ταυτότητας που είχε κατά το θάνατό του, η ημερομηνία γεννήσεως ήταν το 1912.
Ακολουθεί μία σύντομη αναφορά στην καταγωγή και τον τόπο γέννησής του και στην κοινωνική του καταγωγή, δηλώνοντας πως εργαζόταν σε διάφορες δουλειές από ηλικίας 10 ετών. Στη συνέχεια, αναφέρει τη θέση που κατείχε στον παράνομο μηχανισμό της οργάνωσης κομμουνιστικής νεολαίας από το 1924 μέχρι και την άφιξή του στην ΕΣΣΔ με εντολή της κομματικής ηγεσίας. Τέλος, αναφέρει πως τον γνωρίζει και εγγυάται γι’ αυτόν ο συν Ογκράτοφ (προφανώς πρόκειται για ψευδώνυμο), με τον οποίο είχαν συνεργαστεί στον κομματικό μηχανισμό στην Ελλάδα και εκείνη την περίοδο φοιτούσε στην άλλη διάσημη κομματική σχολή της εποχής, το Κομμουνιστικό Πανεπιστήμιο των λαών της Δύσης.
Το ερωτηματολόγιο
Ακολουθεί ένα τετράπτυχο έντυπο της γραμματείας του ΚΟΥΤΒ, με τυποποιημένες ερωτήσεις, στις οποίες υπάρχουν οι ιδιόχειρες απαντήσεις του σπουδαστή.
Οι πρώτες πληροφορίες που αντλούμε είναι ο αριθμός της σπουδαστικής ταυτότητας 3006, η χρονιά εισαγωγής στο ΚΟΥΤΒ, το 1929 και ο δίαυλος ένταξης που δεν ήταν άλλος από την ΟΚΝΕ.
Από το έντυπο αυτό μαθαίνουμε την ημερομηνία και τον τόπο γέννησής του, καθώς και πως μιλούσε άνετα τα Τουρκικά. Στη συνέχεια, δηλώνει πως ήταν εργάτης σε καπνεργοστάσιο και πως ο ίδιος έχει την ταξική συνείδηση του καπνεργάτη.
Στην ερώτηση για τις επαγγελματικές δραστηριότητες πριν και μετά την Οκτωβριανή επανάσταση υπάρχει κενό, καθώς οι γονείς και τα πέντε αδέλφια του, είχαν σφαγιαστεί στην Σμύρνη το 1922. Στην επόμενη ερώτηση, όμως, αναφορικά με τα μέλη της οικογένειάς του, δηλώνει πως είναι ο μόνος που εργαζόταν για τη συντήρηση της οικογένειας, επειδή ο πατέρας του, τοπομέτρης των γαλλικών ορυχείων στην Μπάλια, είχε χάσει τη δουλειά του.
Στην ερώτηση σχετικά με το μορφωτικό του επίπεδο, σημειώνει πως είχε τελειώσει μόνο τέσσερις τάξεις στο ελληνικό σχολαρχείο της πόλης, δηλαδή ήταν στο κατώτατο επίπεδο. Το ίδιο δηλώνει και στην ερώτηση σχετικά με την κομματική του επιμόρφωση.
Στο σκέλος των ερωτήσεων σχετικά με τη θητεία στο στρατό, δεν απαντά, δεδομένου ότι λόγω ηλικίας δεν είχε προλάβει να στρατευτεί.
Στην ερώτηση αν έχει κάνει στη φυλακή, δηλώνει πως παρέμεινε για ένα διάστημα φυλακισμένος.
Τέλος, ως προς την κομματική του θέση, δηλώνει πως ήταν επικεφαλής πυρήνων της οργάνωσης κομμουνιστικής νεολαίας, ενώ παράλληλα ήταν μέλος του σωματείου (καπνεργατών).
Το επόμενο έγγραφο που περιέχεται στον ατομικό φάκελο, έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον, αφού από αυτό αντλούμε διάφορες πληροφορίες σχετικά με τα μαθήματα, την επίδοση του σπουδαστή και την αξιολόγηση της τελικής εξεταστικής επιτροπής.
Στη σχετική καρτέλα βλέπουμε τα μαθήματα και τις αξιολογήσεις των μαθημάτων ανά εξάμηνο σπουδών.
Έτσι, πληροφορούμαστε πως οι σπουδαστές του ΚΟΥΤΒ διδάσκονταν τα παρακάτω μαθήματα:
Α’ εξάμηνο
Ιστορικός Υλισμός
Παγκόσμια Ιστορία
Πολιτική Οικονομία
Ρωσική γλώσσα
Β’ εξάμηνο
Ιστορικός Υλισμός
Παγκόσμια Ιστορία
Πολιτική Οικονομία
Ρωσική γλώσσα
Γ’ εξάμηνο
Ιστορικός Υλισμός
Ιστορία της Κομμουνιστικής Νεολαίας
Πολιτική Οικονομία
Σοβιετικό σύστημα
Δ’ εξάμηνο
Ιστορικός Υλισμός
Λενινιστική θεωρία
Διαλεκτικός Υλισμός
Πρακτική
Στην καρτέλα αναγράφονται, επίσης, πληροφορίες όπως: έκανε φυλακή, γραμματέας οργάνωσης κομμουνιστικής νεολαίας, καπνεργάτης.
Ο γενικός χαρακτηρισμός ήταν πως αντιμετώπισε με σοβαρότητα τη δουλειά (εννοώντας τις σπουδές) και η επίδοσή του κρίνεται ικανοποιητική.
Στις 25 Ιουνίου, προφανώς, ο υπεύθυνος καθηγητής της τάξης σημειώνει τα παρακάτω:
Δεύτερο έτος 1929. Ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα για τα ζητήματα του μαρξισμού, του νεολαϊστικού κομμουνιστικού κινήματος και της παράνομης δουλειάς. Πειθαρχημένος. Δραστήριος. Συμμετείχε στο επαναστατικό κίνημα. Συμμετείχε σε πολιτικές δραστηριότητες. Σπούδασε καλώς. Ανέλαβε πρωτοβουλίες.
Υπογραφή
Δυσανάγνωστη
Η αποφοίτηση έγινε στις 30 Ιουλίου 1930.
Οι άνθρωποι που πέρασαν από αυτό το «καμίνι της επαναστατικής δράσης» ήταν λιγομίλητοι. Με δυσκολία μπορούσες να τους πάρεις δυο λόγια για τη ζωή και τη δράση του.
Από ακριτομυθίες, συμπεραίνω πως επέστρεψε παράνομα μαζί με τον Νίκο Ζαχαριάδη στην Ελλάδα για να ανατρέψουν την τότε καθοδήγηση του ΚΚΕ και να επιβάλουν την πολιτική της μπολσεβικοποίησης, δηλαδή την πλήρη εναρμόνιση με την πολιτική της Κομιντέρν, η οποία δεν ήταν τίποτα άλλο από την υπεράσπιση της ΕΣΣΔ ως «της μόνης χώρας που οικοδομεί τον σοσιαλισμό σε καπιταλιστική περικύκλωση» και την προώθηση των στόχων της εξωτερικής της πολιτικής.
Ως προς αυτό, τα τελευταία τριάντα χρόνια, έχουν αποχαρακτηριστεί πολλά αρχεία της ΕΣΣΔ και της Κομιντέρν και οι ερευνητές μπορούν να τα αξιοποιήσουν για μία νέα, αναθεωρημένη αξιολόγηση και αποτίμηση εκείνων των γεγονότων.
* * *
Πολλοί σπουδαστές του ΚΟΥΤΒ χάθηκαν κατά τη διάρκεια των σταλινικών εκκαθαρίσεων. Άλλοι διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στο κομμουνιστικό κίνημα, σχεδόν μέχρι την δεκαετία του ’80.
Ήταν άνθρωποι, οι οποίοι με βάση τις πληροφορίες και τις γνώσεις που είχαν στη διάθεσή τους, έκαναν συγκεκριμένες πολιτικές και ηθικές επιλογές, καταβάλλοντας στο ακέραιο το τίμημα γι’ αυτές, ακόμη και με τη ζωή τους.
Η ψύχραιμη και νηφάλια αποτίμηση των πράξεών τους, θα αποτελέσει το καλύτερο μνημόσυνο για εκείνους τους νέους οραματιστές που επιχείρησαν την έφοδο στους ουρανούς και βρέθηκαν στην κόλαση του ζόφου.
Επειδή, όμως, οτιδήποτε έχει σχέση με την αποτίμηση του κομμουνιστικού κινήματος στη χώρα μας, ακόμη και σήμερα, εβδομήντα χρόνια μετά τη λήξη του Εμφυλίου πολέμου, προκαλεί έξαψη των παθών, πιστεύω πως η ώρα αυτής της αποτίμησης δεν έχει έρθει ακόμη. Ίσως αργήσει, μα κάποια στιγμή φιλότιμοι, έντιμοι και απροκατάληπτοι ιστορικοί επιστήμονες θα το επιχειρήσουν.
Το παραπάνω κείμενο, παρουσιάστηκε ως ανακοίνωση στο συνέδριο που διοργάνωσε η Σχολή Ρωσικής Γλώσσας – Λογοτεχνίας και Σλαβικών Σπουδών του ΕΚΠΑ με θέμα την “Οκτωβριανή Επανάσταση”, τον Δεκέμβριο του 2021.
