του Δημήτρη Μπαλτά
Μια μελέτη η οποία «επιδιώκει να αφηγηθεί τη ζωή και την επαγγελματική, πολιτιστική, παιδαγωγική δραστηριότητα περίπου 20 καλλιτεχνών … και να ανιχνεύσει και να αποτιμήσει το μέγεθος της συμβολής τους στο πολιτιστικό γίγνεσθαι της ελληνικής κοινωνίας κατά την περίοδο του μεσοπολέμου» (σ. 13), παρουσιάζω στην σημερινή μου κατάθεση.
Συγγραφέας του βιβλίου είναι ο V. Ismagilov, απόφοιτος του Κρατικού Ωδείου Τσαϊκόφσκι της Μόσχας και διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Στις εισαγωγικές σελίδες του βιβλίου (σσ. 11-48) δίνεται μια εικόνα του λεγόμενου «αργυρού αιώνα» της ρωσικής λογοτεχνίας και τέχνης. Το 1917 η επανάσταση στην Ρωσία οδήγησε σε εξορία περίπου 2-3 εκατομμύρια ανθρώπους, μεταξύ των οποίων πολλούς εκπροσώπους της φιλοσοφίας, της λογοτεχνίας και της τέχνης (σσ. 29-31). Έτσι, η Ρωσσία στερήθηκε ορισμένα από τα πιο δημιουργικά τμήματα του λαού της. Βεβαίως οι Ρώσοι της Διασποράς καλλιέργησαν και ανέδειξαν την δημιουργικότητά τους και εκτός Ρωσίας.
Επισημαίνεται από τον Ismagilov ότι «το κύριο κύμα των εκπροσώπων της τέχνης από τη Ρωσία εμφανίστηκε στην Ελλάδα κατά τη δεκαετία του 1920» (σ. 45). Προσθέτει δε ο συγγραφέας ότι «η παρούσα μελέτη εστιάζει στις προσωπικότητες της μουσικής τέχνης που ήρθαν στην Ελλάδα … και διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη μουσική ζωή και στην ανάπτυξη της μουσικής τέχνης στην Ελλάδα» (σ. 48). Καταγράφονται λοιπόν είκοσι καλλιτέχνες που έζησαν και παρουσίασαν ένα αξιόλογο έργο, μουσικό και παιδαγωγικό, στην Ελλάδα, μεταξύ των οποίων θα αναφέρω τον Β. Φρήμαν (σσ. 49-107), τον Ι. Μπούτνικωφ (σσ. 131-201) και τον Αριστοτέλη Κουντούρωφ (σσ. 213-306). Για κάθε μουσικό ξεχωρστά, ο Ismagilov έχει καταγράψει, κατόπιν διασταυρώσεως των στοιχείων, εκτός από τα βασικά στοιχεία του βίου του, τα έργα του, τα Ωδεία όπου δίδαξε και τις συναυλίες που έδωσε στην χώρα μας. Μάλιστα για την τεκμηριωμένη παρουσίαση των στοιχείων ο συγγραφέας έχει χρησιμοποιήσει, εκτός της ελληνικής, την ρωσσόφωνη σχετική βιβλιογραφία.
Aναφερόμενος στην συμβολή των Ρώσων μουσικών που ήρθαν στην χώρα μας στα χρόνια του μεσοπολέμου, ο συγγραφέας τονίζει συνολικά ότι «οι μουσικοί από τη Ρωσία διακρίθηκαν σε όλες τις σφαίρες της μουσικής της Ελλάδας, είτε λόγιας είτε ελαφράς: υπήρξαν λαμπροί πιανίστες, διηύθυναν τη συμφωνική ορχήστρα, πρωταγωνιστούσαν στο λυρικό θέατρο, ήταν επικεφαλής του ελαφρού μουσικού θεάτρου, συνέθεταν μουσική, έγραφαν άρθρα για τα εκπαιδευτικά και τα καλλιτεχνικά προβλήματα του τόπου, γαλούχησαν μια πλειάδα διακεκριμένων Ελλήνων μουσικών που εμφανίστηκαν στις παγκόσμιες μουσικές σκηνές» (σ. 381).
Στο Παράρτημα της παρούσης μελέτης υπάρχει ένα σπάνιο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό (σσ. 389-445).
Σε μια γενικότερη αποτίμηση, θα παρατηρήσω ότι η μελέτη του V. Ismagilov καλύπτει ένα κενό στην βιβλιογραφία της ελληνικής μουσικής ιστορίας, αναδεικνύοντας κατά τον καλύτερο τρόπο την παρουσία και την συμβολή των Ρώσων μουσικών στην Ελλάδα του μεσοπολέμου.
Οπωσδήποτε η μελέτη του Ismagilov θα προκαλέσει το ενδιαφέρον των ασχολουμένων με την μουσική παιδεία της χώρας μας, ιστορικών και καλλιτεχνών, αλλά και του ευρύτερου κοινού, με ιστορικά και παιδαγωγικά ενδιαφέροντα.
