Ἡ ἀνυπεράσπιστη χώρα μου θά σέ δεχθεῖ εἰσβολέα
ὅπου ὁ Χάνς καί ἡ Γκρέτελ πήγαιναν μέ τά πόδια στό σχολεῖο
τό μονοπάτι δέν θά σκιστεῖ άνοίγοντας μιάν ἄβυσσο
Τά ποτάμια ὑπερβολικά νωθρά γιά νά πλημμυρίσουν γρήγορα
οἱ κοιμισμένοι ἱππότες τῶν ὀρέων συνεχίζουν νά κοιμοῦνται
κι ἔτσι θά εἰσχωρήσεις εὔκολα ἀπρόσκλητε καλεσμένε
Ἀλλά οἱ γιοί τῆς γῆς θά συγκεντρωθοῦν τή νύχτα
γελοῖοι καρμπονάροι τῆς ἐλευθερίας
θά καθαρίσουν παλιομοδίτικα ὅπλα
θά ὁρκιστοῦν σ’ἕνα πουλί ἤ δυό χρώματα
Καί μετά ὅπως πάντα – λάμψεις καί ἐκρήξεις
τ’ ἀγόρια μας στά χαρακώματα παιδιά σάν ἀκοίμητοι διοικητές
γυλιοί παραγεμισμένοι μέ ἡτημμένα βυσσινιά χωράφια δόξας
ἡ ἐνισχυμένη γνώση – εἴμαστε μόνοι
Ἡ ἀνυπεράσπιστη χώρα μου θά σέ δεχτεῖ εἰσβολέα
καί θά σοῦ δώσει ἕναν κομματάκι γῆς κάτω ἀπό μιάν ἰτιά-καί εἰρήνη
ὥστε ἐκεῖνοι πού θά ἔρθουν μετά ἀπό μᾶς νά μάθουν πάλι
τήν πιό δύσκολη τέχνη – τήν συγχώρεση τῶν ἁμαρτημάτων”
Μετάφραση -εἰσαγωγή , Νατάσα Κεσμέτη
Μικρή εἰσαγωγή μέ πρόθεση τήν βοήθεια στήν κατανόηση τοῦ ποιήματος τοῦ Πολωνοῦ ποιητῆ.
Ὁ Zbigniew Herbert γεννήθηκε τό 1924 στό σημερινό Λβίβ τῆς Οὐκρανίας πού τότε ὑπαγόταν στήν Πολωνία καί ὀνομαζόταν Lwów. Εἶναι ἕνας ἀπό τούς κορυφαίους Πολωνούς ποιητές πού ἐνηλικιώθηκαν στό διάστημα δύο εἰσβολῶν στήν πατρίδα τους. Στίς 17 Σεπτεμβρίου τοῦ 1939 ἡ Σοβιετική Ἕνωση εἰσέβαλε στήν Πολωνία ἀπό τά ἀνατολικά, καί πρίν ἀπό δεκαέξι ἡμέρες ἡ Ναζιστική Γερμανία εἶχε εἰσβάλλει ἀπό τά δυτικά, μετά ἀπό τήν μυστική ὑπογραφή τοῦ συμφώνου Molotov-Ribbentrop. Ὁπωσδήποτε μέχρι τίς 6 Ὀκτωβρίου τοῦ 1939 ἡ Πολωνία εἶχε κατακτηθεῖ. Ὅμως ὥς τό καλοκαίρι τοῦ 1941 οἱ Ρῶσοι εἶχαν ἐκδιωχθεῖ ἀπό τούς Γερμανούς, γιά νά ἐκδιωχθοῦν οἱ δεύτεροι ἀπό τόν Κόκκινο Στρατό τρία χρόνια ἀργότερα.
Σφοδρός πολέμιος τῶν ὁλοκληρωτικῶν καθεστώτων ὁ Χέρμπερτ δημοσίευσε τό ποίημα 17 Σεπτεμβρίου πολύ ἀργότερα στό Παρίσι τοῦ 1982, κατά τήν περίοδο τῆς Ἀμοιβαίας Ὑποστήριξης (Solidarity), ὅταν καί πάλι ἡ Πολωνία ἀντιμετώπιζε τήν ἀπειλή μιᾶς εἰσβολῆς ἀπό τά ἀνατολικά. Ἀφιέρωσε τό ποίημα στόν Józef Czapski, ἐπιζῶντος ἀπό τήν σφαγή τοῦ Κατίν τό 1940, καί συγγραφέα στή συνέχεια τοῦ βιβλίου Ἀπάνθρωπη Χώρα (Inhuman Land ).
Στά Πολωνικά ἡ ποίηση τοῦ Χέρμπερτ ἠχεῖ βροντερή, εἶναι εἰρωνική καί κάποτε σαρκαστική, πλήρης ἠθικῆς ἀγωνίας καί ἔγνοιας γιά τόν ἀνθρωπισμό τοῦ ἀνθρώπου. Ἀρνεῖται τήν ρητορεία, άδιαφορεῖ γιά τήν κλασική στίξη ἤ καί ἠθελημένα τήν ὑπερβαίνει. Στό συγκεκριμένο ποίημα τά ὀνόματα τῆς πρώτης στροφῆς στό πρωτότυπο εἶναι Jaś καί Małgosia, ὀνόματα χαρακτήρων ἀπό τήν Πολωνική μετάφραση τοῦ παραμυθιοῦ τῶν Γκρήμ Χάνσεν καί Γκρέτελ, πού κι αὐτά εἶναι συνηθισμένα ὑποκοριστικά Πολωνικῶν ὀνομάτων. Καθώς ἄρδευε ἀπό καθε τομέα τῆς Ἱστορίας τῆς πατρίδας του, ὅταν στήν τέταρτη στροφή ἀναφέρεται στά παιδιά, σύμφωνα μέ ὅσα διάβασα, κατά λέξη ἡ σημασία εἶναι μακιγιαρισμένα παιδιά, χαριτωμένα ὅπως στίς φωτογραφίες· ὑπαινιγμός δηλαδή γιά ἕνα δημοφιλές τραγούδι στόν Πρῶτο Παγκόσμιο πού ἔλεγε τά ἑξῆς:
Ὤ πόλεμε, πόλεμε τί λαίδη εἶσαι ἐσύ!
Παιδιά σ’ ἀκολουθοῦν, χαριτωμένα παιδιά,
Ἀγόρια ἐκλεκτά!
Πιθανόν τό ἀντίστοιχο ἑλληνικό νά ἦταν “Παιδιά τῆς Ἑλλάδος παιδιά πού σκληρά πολεμᾶτε..”, ἄν κι ἐκεῖνο δέν σατίριζε καθόλου ὅπως συμβαίνει ἐδῶ.
Ὅσο γιά τούς ἀστείους ἤ καί γελοίους carbonari εἶναι ἀναφορά στίς μυστικές ἐπαναστατικές ὀργανώσεις – ἑταιρεῖες τοῦ 19ου αἰώνα διασκορπισμένες στήν Ἰταλία κυρίως.
Ὁ σαρκασμός καί ἡ εἰρωνία τοῦ Χέρμπερτ δέν εἶναι αὐτοσκοπός ἀλλά ὑπηρετοῦν τήν προσπάθειά του νά λειτουργήσει ὑπέρ ὑψηλῶν ἠθικῶν ἀξιῶν καί κρύβουν τήν σοβαρότητα μέ τήν ὁποία στοχάζεται τήν ζωή καί τήν μοίρα τῆς πατρίδας του. Καί πρέπει πάνω σ’ αὐτό νά θυμηθοῦμε τήν δυσχερῆ γεωπολιτική θέση τῆς Πολωνίας πού εἶναι ἐνσφηνωμένη ἀνάμεσα στήν Ρωσία καί τήν Γερμανία.
Πλήρωσε τό εὐθύ του φρόνημα πεθαίνοντας κάτω ἀπό συνθῆκες ἐξαιρετικά μεγάλης πενίας τό 1998 στήν Βαρσοβία. Σήμερα ἀναγνωρίζεται ὡς ἕνας ἀπό πιό σημαντικούς ποιητές τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα. Λέγεται μάλιστα πώς θά ἔπρεπε ἐπαξίως νά τιμηθεῖ μέ Νobel, κάτι πού δέν συνέβη γιατί δέν εἶχε ὑποστηρικτές στό ἐξωτερικό.
